หนังตาตก

โดย แพทย์หญิง อรทัย สุวรรณพิมลกุล จักษุแพทย์

หนังตาตกเป็นภาวะที่ขอบเปลือกตาตกมาอยู่ในตำแหน่งต่ำกว่าปรกติเมื่อมองตรง ซึ่งภาวะปรกติเปลือกตาบนจะอยู่ต่ำกว่าขอบตาดำด้านบนประมาณ 1.5 มม. ภาวะหนังตาตกอาจเป็นได้แต่กำเนิดหรือมาเกิดภายหลัง และสาเหตุการเกิดอาจเกิดจากความผิดปรกติของกล้ามเนื้อ เส้นเอ็นที่ยกหนังตาหรือเกิดจากเส้นประสาทที่เลี้ยงหนังตาผิดปรกติ รวมถึงอาจเกิดจากการที่มีก้อนบริเวณเปลือกตาทำให้หนังตามีการหย่อนยานมาปิดดวงตาได้

ภาพแสดงกายวิภาคของเปลือกตา ( วงกลมสีน้ำเงิน ) โดยกล้ามเนื้อที่ทำหน้าที่ยกหนังตาขึ้น คือ เลข 1 บริเวณส่วนปลายของกล้ามเนื้อจะเป็นเส้นเอ็นที่ยึดติดกับเปลือกตา และกล้ามเนื้อมัดนี้จะเลี้ยงด้วยเส้นประสาทสมองคู่ที่ 3

หนังตาตกหากเป็นแต่กำเนิดมักเกิดจากกล้ามเนื้อยกหนังตาเจริญเติบโตผิดปรกติ คือ เจริญไม่เต็มที่ทำให้ทำหน้าที่ยกหนังตาขึ้นไม่ได้ แต่สำหรับภาวะหนังตาตกที่พบในผู้สูงอายุที่พบบ่อยที่สุด คือ เกิดจากเส้นเอ็นของกล้ามเนื้อหย่อนยานตามอายุที่มากขึ้น

ปัญหาหนังตาตกถ้าเกิดในเด็กอาจก่อให้เกิดตาขี้เกียจ จากเปลือกตามาปิดการมองเห็นหรือเกิดจากเปลือกตาที่ตกทำให้เกิดปัญหาสายตาผิดปรกติ หากไม่ได้รับการรักษาระบบการมองเห็นจะไม่ได้รับการกระตุ้นอย่างเต็มที่ ท้ายสุดเกิดเป็นตาขี้เกียจตามมา สำหรับในผู้ใหญ่หนังตาตาอาจทำให้บดบังลานสายตาด้านบน และมีปัญหาเวลาอ่านหนังสือ

อาการ และอาการแสดง

1. ผู้ป่วยอาจรู้สึกว่าลานสายตาในการมองเห็นลดลงโดยเฉพาะลานสายตาส่วนบน และดูเหมือนคนง่วงนอนตลอดเวลา
   
   ภาพแสดงการทดสอบลานสายตา พบว่าผู้ป่วยมองเห็นเฉพาะด้านล่าง บริเวณที่ล้อมด้วยเส้นทึบ โดยลานสายตาด้านบนถูกบดบังด้วยหนังตาที่ตก
2. มีปัญหาเวลาอ่านหนังสือ โดยผู้ป่วยอาจมีอาการปวดเมื่อยล้า ปวดศีรษะบริเวณหน้าผาก เนื่องจากต้องใช้กล้ามเนื้อหน้าผากในการยกหนังตาขึ้นแทน
3. แพทย์มักจะต้องซักประวัติเพื่อหาสาเหตุของหนังตาตกว่าเกิดจากความผิดปรกติที่ส่วนใด ( กล้ามเนื้อ เส้นเอ็นหรือเส้นประสาท ) และจะทำการตรวจดูความรุนแรงของหนังตาตก เพื่อการวางแผนการรักษาต่อไป

สาเหตุของหนังตาตก

1. เส้นเอ็นกล้ามเนื้อผิดปรกติ ได้แก่
   
   • เส้นเอ็นหย่อนยาน ดังกล่าวข้างต้นว่าเป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในผู้สูงอายุ คือ เส้นเอ็นมีการเสื่อมสภาพ
     
     หนังตาตกในผู้สูงอายุจากเอ็นหย่อนยาน
   • เส้นเอ็นถูกยืดบ่อย ๆ มักพบในคนที่ใส่คอนแทคเลนส์ชนิดแข็ง ซึ่งเวลาถอดคอนแทคเลนส์จะต้องมีการขยับดึงหนังตา ทำให้เส้นเอ็นของกล้ามเนื้อที่ยกหนังตาถูกยืดบ่อย ๆ
     
     หนังตาตาจากการใส่คอนแทคเลนส์ชนิดแข็งในตาซ้าย
2. เส้นประสาทที่เลี้ยงกล้ามเนื้อผิดปรกติ อาจเกิดจากโรคบางอย่างซึ่งเป็นแต่กำเนิดหรือเกิดจากอุบัติเหตุ โรคเส้นเลือดผิดปรกติหรือโรคเกี่ยวกับเส้นประสาทอ่อนแรง
3. กล้ามเนื้อยกหนังตาผิดปรกติ ดังกล่าวข้างต้นว่ามักพบในเด็กจากกล้ามเนื้อเจริญไม่ดี แต่อาจพบผู้ใหญ่ได้ซึ่งมักเป็นจากโรคที่เกี่ยวกับกล้ามเนื้ออ่อนแรง
   
   ภาพแสดงหนังตาตกในเด็ก จากกล้ามเนื้อเจริญผิดปรกติ สังเกตว่าหนังตาตกชนิดนี้จะไม่เห็นชั้นของหนังตา
4. อุบัติเหตุ ทำให้ตัวกล้ามเนื้อ เส้นเอ็นหรือเส้นประสาทได้รับการกระทบกระเทือน
5. ก้อนเนื้องอกบริเวณหนังตา ทำให้หนังตาบวมและตกจากตำแหน่งปรกติได้
   
   ภาพแสดงหนังตาตกจากก้อนเนื้องอก

การรักษา

1. มักจะต้องหาสาเหตุว่าเกิดจากสาเหตุใด เนื่องจากบางโรคอาจต้องใช้ยารักษาเฉพาะโรค
2. กรณีที่เกิดจากเส้นเอ็นหย่อนยานหรือกล้ามเนื้อเจริญผิดปรกติแต่กำเนิด อาจพิจารณาการผ่าตัดเพื่อยกหนังตาขึ้น ซึ่งวิธีการผ่าตัดแพทย์จะพิจารณาเป็นราย ๆ ไป

   
   ภาพเปรียบเทียบก่อน และหลังการผ่าตัด