เปลือกตาอักเสบ

โดย แพทย์หญิง อรทัย สุวรรณพิมลกุล จักษุแพทย์

โรคเปลือกตาอักเสบเป็นสาเหตุของอาการระคายเคืองตา และตาแห้งที่พบได้บ่อย แต่มักถูกมองข้ามหรือไม่ได้รับการรักษาอย่างต่อเนื่อง ทำให้มีอาการเรื้อรังของการระคายเคือง

เปลือกตาของเราสามารถแบ่งได้เป็น 2 ส่วนใหญ่ ๆ คือ ส่วนหน้าประกอบด้วยขนตา และต่อมรอบโคนขนตา ส่วนหลังประกอบด้วยต่อมไขมันที่เปลือกตา ( เป็นส่วนที่อยู่ใกล้ลูกตา ) ดังรูป

ฉะนั้นการอักเสบของเปลือกตาสามารถแบ่งได้เป็น 2 ส่วนตามลักษณะกายวิภาคดังกล่าว

ปัจจัยที่ทำให้มีการอักเสบของเปลือกตาอาจเกิดจากโรคต่าง ๆ รอบดวงตา เช่น ตาแห้ง ขนตางอกผิดทิศทาง เยื่อบุตาอักเสบ กระจกตาอักเสบ เป็นต้น หรืออาจเกิดจากโรคทางกาย เช่น โรค seborrheic dermatitis ( โรคผื่นไขมันอักเสบ ) หรือโรค rosacea

สาเหตุของเปลือกตาอักเสบ : เกิดจากเชื้อแบคทีเรียมีการเจริญเติบโตรอบ ๆ เปลือกตาซึ่งตัวแบคทีเรียเองหรือสารที่แบคทีเรียสร้างขึ้นหรือภาวะที่มีภูมิคุ้มกันต่ำลงอาจเป็นสาเหตุให้เปลือกตามีการอักเสบขึ้นได้

ปัญหาหลักของการมีเปลือกตาอักเสบเรื้อรัง นอกจากมีอาการระคายเคืองแล้วอาจทำให้ขนตาผิดรูปร่างหรือผิดทิศทาง หรือทำให้เปลือกตาผิดรูปร่างมีการม้วนเข้าในหรือม้วนออกนอกได้ เมื่อขนตาหรือเปลือกตามีการผิดรูปร่างอาจทำให้เกิดการเสียดสีกับผิวกระจกตา เกิดกระจกตาอักเสบ กระจกตาขุ่นเป็นแผลเป็นได้หรือในรายที่เป็นรุนแรงมาก ๆ กระจกตาอาจอักเสบจนทะลุได้

โดยทั่วไปโรคเปลือกตาอักเสบมักพบในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะอายุ 50 ปีขึ้นไป

อาการ และอาการแสดง : ผู้ป่วยมักมาด้วยอาการระคายเคืองตา แสบตา คันตา เปลือกตาแดง น้ำตาไหล รู้สึกเหมือนสิ่งแปลกปลอมเข้าตา ตามัว ๆ ซึ่งอาการจะเป็น ๆ หาย ๆ หากการอักเสบสัมพันธ์กับโรคผื่นไขมันอักเสบหรือโรค rosacea อาจตรวจพบความผิดปรกติของผิวหนังส่วนอื่น ๆ ด้วย

ผู้ที่เป็นเปลือกตาอักเสบมักพบว่ามีเปลือกตาแดงหรือมีขี้ตาแห้ง ๆ ติดตามขนตาหรือขอบเปลือกตา ขนตาบางส่วนอาจหายไปหรือเปลี่ยนสี มีแผลเป็นที่เปลือกตา มีไขมันอุดตันที่ต่อมไขมันบริเวณเปลือกตา เยื่อบุตาอาจมีการอักเสบร่วมด้วย กระจกตาอาจมีการเปลี่ยนแปลงร่วมด้วย เช่น มีจุดถลอก หรือมีการอักเสบ เป็นแผลหรือมีเส้นเลือดผิดปรกติงอกเข้ามา

ภาพแสดงการอักเสบส่วนหน้าของเปลือกตา เห็นเป็นขี้ตาแห้ง ๆ ติดตามขนตา ซึ่งเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุหลักคือ staphylococcus

ภาพแสดงการอักเสบของกระจกตาจากเชื้อ staphylococcus ซึ่งพบร่วมกับเปลือกตาอักเสบ

ภาพแสดงโรคผื่นไขมันอักเสบ ( seborrheic dermatitis ) ซึ่งเป็นอีกสาเหตุหนึ่งของเปลือกตาอักเสบ ผู้ป่วยจะมีผื่นแดงตามขอบใบหน้า หรือขี้รังแคที่หนังศีรษะ ลักษณะขี้ตาที่ติดตามขนตาจะมัน ๆ ลื่น ๆ

ภาพแสดงการอักเสบส่วนหลังของเปลือกตา เห็นเป็นไขมันอุดตันบริเวณต่อมไขมันที่ขอบเปลือกตาหรือมีการแดงของขอบเปลือกตา หากการอักเสบเป็นเรื้อรังไม่ได้รับการรักษาต่อมไขมันเหล่านี้อาจถูกทำลายจนฝ่อไป ทำให้ไม่สามารถผลิตไขมันซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของน้ำตาปรกติ เป็นเหตุให้มีปัญหาตาแห้งเรื้อรังได้

ภาพแสดงการอักเสบของเปลือกตา การบางลงของกระจกตา และแผลเป็นที่กระจกตาจากโรค rosacea

การรักษา

การหาสาเหตุ และรักษาโรคทางกายหรือโรครอบดวงตาที่พบร่วม และการทำความสะอาดเปลือกตาอย่างต่อเนื่องเป็นปัจจัยหลักที่สำคัญ การรักษาต้องทำอย่างต่อเนื่อง และอาจใช้เวลานาน ซึ่งประกอบด้วย

1. ประคบอุ่นเพื่อให้ไขมันที่อุดตันตามต่อมไขมันสามารถละลายออก ต่อมไขมันจึงจะสามารถทำงานได้ตามปรกติ ควรระวังไม่ให้วัสดุที่นำมาประคบร้อนเกินไป
2. ทำความสะอาดขอบเปลือกตาเพื่อกำจัดขี้ตาหรือสิ่งสกปรกที่ขนตา ซึ่งช่วยลดโอกาสการติดเชื้อด้วย วิธีการง่าย ๆ คือ ใช้ไม้พันสำลีชุบน้ำอุ่นต้มสุก หรืออาจผสมแชมพูสำหรับเด็กอ่อนในน้ำอุ่น พอหมาด ๆ แล้วนำมาฟอกขนตา และเช็ดบริเวณขอบเปลือกตา ควรระวังไม่ถูเปลือกตาแรงเกินไปเพราะจะทำให้เกิดแผลได้
3. การใช้ยาปฏิชีวนะชนิดขี้ผึ้งทาบริเวณขอบเปลือกตาหลังทำความสะอาดเปลือกตาแล้ว ทั้งนี้ควรให้จักษุแพทย์เป็นผู้แนะนำชนิดของยาที่จะใช้
4. ในผู้ป่วยที่การรักษาดังกล่าวข้างต้นยังตอบสนองไม่ดีนัก แพทย์อาจพิจารณาใช้ยาปฏิชีวนะชนิดกินร่วมด้วย
5. เนื่องจากเปลือกตาอักเสบจะทำให้คุณภาพของน้ำตามีการเปลี่ยนแปลงเกิดภาวะตาแห้ง แพทย์จึงมักให้น้ำตาเทียมร่วมด้วย จะช่วยลดอาการระคายเคืองได้
6. การผ่าตัดพิจารณาในรายที่เกิดภาวะแทรกซ้อนจะเปลือกตาอักเสบเรื้อรัง เช่น เปลือกตาม้วนเข้าในหรือม้วนออกนอก หรือกระจกตามีแผลเป็นขนาดใหญ่